Etik İlkeler ve Yayın Politikası

Sağlık Okuryazarlığı Dergisi(SOYD), özgün çalışmaların bilimsel yöntemlerle ve etik ilkeler doğrultusunda değerlendirilerek yayınlandığı bir dergidir. Dergimizin yayın politikasında bilimsel etik ilkeler önemli bir yer tutar ve yayın politikamız gereği tüm paydaşların (yazar, editör, hakem, yayıncı, okuyucu) etik ilkelere uyması gerekmektedir. Editörler, hakemler ve yazarlar için dergimiz tarafından uygulanan etik ilkeler, Yayın Etiği Komitesi (Committee on Publication Ethics, COPE) tarafından hazırlanan yönergeler dikkate alınarak oluşturulmuştur.

Sağlık Okuryazarlığı Dergisi(SOYD) editörü, dergide yayınlanan her yayının etik ilkelere göre yürütülmesini sağlar ve yayınlanan her yayından sorumludur. Bu kapsamda aşağıda sıralan sorumlulukları bulunmaktadır.

  • Hakemleri, yazarları ve araştırmacıları derginin yayın ve etik ilkeleri hakkında bilgilendirme,
  • Hakemlik ve yayıncılıkla ilgili araştırmaları takip ve teşvik etme ve yeni bilgiler ışığında dergisinin süreçlerini gözden geçirme,
  • Dergiye yayınlanmak üzere gönderilen makalelerin derginin yayın politikasına uygunluk, özgünlük, alana katkı ve yeterlilikleri açısından ön değerlendirmelerini yapma, yayınlanan makalelerin niteliğinden emin olmak için uygun süreçler kullanma,
  • Dergiye gönderilen tüm çalışmaları alanına ve içeriğine göre değerlendirme, hiçbir yazara herhangi bir sebeple ayrıcalık göstermeme,
  • Makalelere atanacak alan editörlerini ve hakemleri ilgili yayının çalışma alanına uygun şekilde belirleme, hakemleri zamanında ve tarafsız şekilde değerlendirmeleri konusunda teşvik etme,
  • Hakem ve yazar arasında çift körleme değerlendirme sürecini titizlikle yürütme,
  • Hakem ve yazar arasında çıkar çatışması olan durumlarda müdahale etme,
  • Tüm yayınlanan araştırma rapor ve incelemelerinin uygun nitelikli hakemler tarafından incelenmesini sağlama, (gerektiğinde istatistik inceleme dahil)
  • Derginin hakem incelemesinden geçmeyen bölümlerinin net bir şekilde belirtilmesini sağlama,

Sağlık Okuryazarlığı Dergisi(SOYD)’ne gönderilen araştırma makalelerinde, klinik veya deneysel insan veya hayvan çalışmaları ile ilgili çalışmalar için etik kurul onayı sunulmalıdır. Bu onay, yöntemler bölümünde belirtilmeli ve makalede belgelenmelidir. Etik onay ile ilgili bilgilere (Etik kurul adı, tarih ve numarası) yöntemler bölümünde yer verilmelidir. Araştırma ve yayın etiği ile ilgili açıklama metinde yer almalıdır. Tüm yazılarda, uygun olduğunda bilgilendirilmiş onama bilgileri belirtilmelidir.

1.Yayıncının Etik Sorumlukları:

Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD) kamu yararını gözeten ve kâr amacı gütmeyen bir bilimsel dergidir. Derginin Editörleri ve Yayın Kurulu aşağıdaki etik sorumlulukların bilinciyle hareket etmektedir:

  • Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD) editörleri, dergiye gönderilen çalışmaların tüm süreçlerinden sorumlu, ekonomik ya da politik kazançlar göz önüne alınmaksızın karar verici kişilerdir. Bağımsız editör kararı oluşturulmasını taahhüt ederler.
  • Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD), web sayfasında derginin açık, elektronik ve ücretsiz erişimini sağlar. 
  • Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD) Araştırma ve Yayın Etiğine uygun makaleleri yayınlamak, yayınlanmış her makalenin mülkiyet ve telif hakkını koruyarak yayınlanmış her kopyanın kaydını saklama yükümlüğünü üstlenirler.
  • Editörlere ilişkin her türlü bilimsel suistimal, atıf çeteciliği ve intihalle ilgili önlemleri alma sorumluluğuna sahiptir.
  • İntihal programı kullanılarak makaleler incelenmektedir.

2.Editörlerin Sorumlulukları:


Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD) ‘ne başvurusu yapılan her makaleden, -yayımlanmasından sonraki tüm süreçler dâhil olmak üzere- Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD)Editörleri (/Editör, editör yardımcısı, alan editörü/editörler kurulu) sorumludur. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD)editörlerinin sorumlulukları aşağıdaki gibidir:

  • Dergi hakkında verilen kararlarda yalnızca kamu yararını düşünerek; bağımsız olarak karar vermek,
  • Yayıncı ve Editörler arasında bağımsızlık ilkesine dayanan ilişki gereği tüm kararların yayıncıdan ve diğer kişi ve kuruluşlardan bağımsız olarak almak,
  • Derginin sürekli gelişmesi ve yayın niteliğinin yükselmesi için çaba göstermek,
  • Yayın, çift kör hakemlik, değerlendirme süreci, etik ilkeler gibi dergi politikalarının belirlenmesi ve uygulanmasını sağlamak.
  • Yayınlanan tüm makalelerin uygun niteliklere sahip hakemler tarafından değerlendirilmesini sağlamak,
  • Dergide yayınlanmış makale yazarlarının telif hakkını korumak,
  • Makale ve dergi yayım sürecinde ise fikri mülkiyet hakları, bilimsel ve etik olmayan davranışlar, intihal ve atıf çeteciliği konularında ilgili önlemleri almak,
  • Yazar(lar)ın ve hakemlerin bilgi gereksinimlerini karşılamayı amaçlayan kılavuzu güncellemek,
  • Her makalenin kayıtlarını, dergiyle ilgili yazışmaları elektronik ya da basılı olarak saklamak.

3.Hakemlerin Etik Sorumlulukları:
Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD) ) çift yönlü kör hakemlik ilkesi ile yürütülür. Hakemlerin yazarlar ile doğrudan iletişime geçmediği bu sistemde, hakemler makale değerlendirme formları ve metin üzerinde belirtilen notlar ile düzeltme isteklerini dergi yönetim sistemi üzerinden editör aracılığıyla yazarlara iletmektedir. Bu bağlamda Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD)’ne başvurusu yapılan makaleleri değerlendirecek hakemlerin aşağıda yer alan etik sorumluluklara sahip olması beklenmektedir:

  • Yalnızca uzmanlık alanı ile ilgili çalışmaları değerlendirmeyi kabul etmek,
  • Değerlendirmeyi yansızlık ve gizlilik içerisinde yapmak,
  • İnceledikleri çalışmaların nihai versiyonlarını ancak yayınlandıktan sonra kullanabilmekte olduğundan gizlilik ilkesi gereği inceledikleri çalışmaları değerlendirme sürecinden sonra imha etmek,
  • Çıkar çatışması-çıkar birliği olduğunu anladıklarında, makaleyi değerlendirmeyi reddederek, dergi editörüne bilgi vermek,
  • Değerlendirmeyi nesnel bir şekilde sadece çalışmanın içeriği ile ilgili olarak yapmak
    Milliyet, cinsiyet, dini inançlar, siyasal inançlar ve ticari kaygıların değerlendirmeye etki etmesine izin vermemek,
  • Değerlendirmeyi akademik görgü kurallarına uygun biçimde, yapıcı ve nazik bir dille yapmak. Hakaret, düşmanlık içeren aşağılayıcı kişisel yorumlardan kaçınmak,Değerlendirmek için kabul ettikleri çalışmayı süresi içinde “Hakem değerlendirme formu” ile bildirmek.

4.Yazarların Etik Sorumlulukları:
Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD)‘nde uygulanan yayın süreçleri, bilginin tarafsız ve saygın bir şekilde gelişimi ve dağıtımını amaçlamaktadır. Bu doğrultuda uygulanan süreçler, yazarların ve yazarları destekleyen kurumların çalışmalarının kalitesine doğrudan yansımaktadır. Sürecin bütün paydaşlarının (yazarlar, okuyucular ve araştırmacılar, yayıncı, hakemler ve editörler) etik ilkelere yönelik standartlara uyması önem taşımaktadır. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD)’ne makale başvurusu yapan yazar(lar)ın aşağıda belirtilen etik sorumluluklara uyması beklenmektedir:

  • Dergiye gönderdikleri çalışmaların özgün olması beklenmektedir. Yazar(lar)ın başka çalışmalardan yararlanmaları veya başka çalışmaları kullanmaları durumunda eksiksiz ve doğru bir biçimde atıfta bulunmak.
  • Çalışmanın oluşturulmasında içeriğe entelektüel açıdan katkı sağlamayan kişileri, yazar olarak belirtmemek.
  • Yayınlanmak üzere gönderilen tüm çalışmaların varsa çıkar çatışması teşkil edebilecek durumları ve ilişkileri açıklamak.
  • Değerlendirme sürecinde yazar(lar)dan makalelerine ilişkin bilgi ya da ham veri istenmesi durumunda; yazarlar beklenen veri ve bilgileri yayın kurulu ve bilim kuruluna sunmaya hazır olmak.
  • “İnsan” öğesinin içinde bulunduğu tüm çalışmalarda Helsinki Deklarasyonu Prensipleri ’ne uygun davranmak. Bu tip çalışmaların varlığında yazarlar, makalenin GEREÇ VE YÖNTEMLER bölümünde bu prensiplere uygun olarak çalışmayı yaptıklarını, kurumlarının etik kurullarından ve çalışmaya katılmış insanlardan “Bilgilendirilmiş olur” (informed consent) aldıklarını belirtmek.
  • Çalışmada “Hayvan” öğesi kullanılmış ise yazarlar, makalenin GEREÇ VE YÖNTEMLER bölümünde Guide for the Care and Use of Laboratory Animals prensipleri doğrultusunda çalışmalarında hayvan haklarını koruduklarını ve kurumlarının etik kurullarından onay aldıklarını belirtmek.
  • Olgu sunumlarında hastanın kimliğinin ortaya çıkmasına bakılmaksızın hastalardan “Bilgilendirilmiş olur” (informed consent) almak, hasta mahremiyetine uygun bir şekilde sunmak.
  • Eğer makalede direkt-indirekt ticari bağlantı veya çalışma için maddi destek veren kurum mevcut ise yazarlar; kullanılan ticari ürün, ilaç, firma ile ticari hiçbir ilişkisinin olmadığını ve varsa nasıl bir ilişkisinin olduğunu (konsültan, diğer anlaşmalar), editöre sunum sayfasında belirtmek.
  • Makalede “Etik Kurul Onayı” alınması gerekli ise; yazarlar etik kurul izni-onayı aldıklarını “Gereç ve Yöntemler” bölümünde tarih ve numarasıyla beyan etmek.
  • Makalede, Araştırma ve Yayın Etiğine uyulduğuna dair ifadeye yer vermek.
  • Çalışmaları aynı anda birden fazla derginin başvuru sürecinde bulundurmamak. Başka bir dergide yayınlanmış çalışmayı Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi (SOYD)’ne göndermemek.

Etik Kurul İzni Gerektiren Araştırmalar aşağıdaki gibidir.

  • Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar,
  • İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dahil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması,
  • İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar,
  • Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar,
  • Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar, 
  • Olgu sunumlarında “Aydınlatılmış onam formu”nun alındığının belirtilmesi,
  • Başkalarına ait ölçek, anket, fotoğrafların kullanımı için sahiplerinden izin alınması ve belirtilmesi,
  • Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğunun belirtilmesi

Etik kurul izni gerektiren, tüm bilim dallarında yapılan araştırmalar için (etik kurul onayı alınmış olmalı, bu onay makalede belirtilmeli ve belgelendirilmelidir.
Etik kurul izni gerektiren araştırmalarda, izinle ilgili bilgilere (kurul adı, tarih ve sayı no) yöntem bölümünde, ayrıca makalenin ilk/son sayfalarından birinde; olgu sunumlarında, bilgilendirilmiş gönüllü olur/onam formunun imzalatıldığına dair bilgiye makalede yer verilmelidir.