Ağız ve Diş Sağlığı Okuryazarlığı Nasıl ve Hangi Boyutlarda Ölçülüyor?

Öz

Bu çalışma ile ağız ve diş sağlığı okuryazarlığı (ADSOY)’ nın belirlenmesi için geliştirilmiş ölçüm araçlarının bir derlemesinin yapılması, bu araçların özellikleri ve ADSOY’u hangi boyutta ölçtüklerinin değerlendirilmesi amaçlandı. PubMed, Scopus, Web of Science, CINAHL ve Medline elektronik veri tabanları 2021 Ocak ayı tarihine kadar tarandı. ADSOY belirlemek üzere ölçüm aracı geliştirme ve uyarlama çalışmaları anahtar sözcükler (oral, dental, health, literacy, knowledge, instrument, tool, scale) kullanılarak belirlendi. Ölçüm araçları boyutlarına göre altı grupta incelendi: 1- okuma/sözcükleri telaffuz edebilme; 2- okuduğunu anlama ya da kavrama; 3- sayısal beceri; 4- ağız ve diş sağlığı bilgisi; 5- kapsamlı ağız ve diş sağlığı bilgisi; 6- karar verme. Kriterler doğrultusunda 37 adet çalışma ve 38 adet ölçüm aracı dahil edildi. Ölçüm araçlarının sıklıkla REALM, TOFHLA ve HeLMS temel alınarak geliştirildiği, çoğunluğunun okuyabilme ya da sözcükleri telaffuz etme becerisi, sayısal beceri ve okuduğunu kavrama becerisi boyutlarını ölçtüğü, ağız ve diş sağlığı bilgisini ve karar verme boyutunu daha az sayıda aracın ölçtüğü saptandı. ADSOY değerlendirilirken okuyabilme ve basit sayısal becerilere ek olarak kapsamlı ve eleştirel boyutta ölçüm yapan araçların geliştirilmesi ve ADSOY ile ağız ve diş sağlığı ile ilgili davranışlar arasındaki ilişkiyi incelemek üzere daha yaygın uygulanması önerilmektedir.