Sağlık Okuryazarlığı: COVID-19 Pandemisinde Her Zamankinden Daha Önemli
Öz
Bu yazıyı yazarken, kendimi dünyanın geri kalanıyla birlikte, şimdiye kadar bilinen en garip ve en rahatsız edici zamanları yaşadığımızı düşünüyorum. Yeni bir yılın arifesinde, insanlar 2021'in daha sağlıklı ve sorunsuz gelmesini umarken, hiç kimse yaklaşık 10 ay içinde dünyanın dört bir yanındaki toplumların bu yaşam değişikliklerini yaşayacağını tahmin edemezdi.
COVID-19 pandemisinin ortasında bu sağlık okuryazarlığı özel sayısını, bireysel ve toplum sağlığı açısından konunun önemini vurgulamada fırsat olarak görüyoruz. Bu özel sayıda halk sağlığı acil ihtiyacının bu zamanında, özel konu makalelerinin ulusal ve uluslararası perspektiflerini sunmak istiyoruz. Amacımız sağlık okuryazarlığının daha iyi anlaşılması, önemsenmesi ve artırılmasına yönelik uygulamalar yapılması-uygulanması için akademik, stratejik, bürokratik ve politik farkındalığı artmasıdır.
COVID-19 pandemisi ülkelere, kuruluşlara ve bireylere büyük bir yük ve yaşam değişikliği getirmiştir. Dünya Sağlık Örgütü'nün 9 Aralık 2020 tarihli raporuna göre, teyit edilen toplam vaka 68 691 002, 1 565 820 ölüm bulunmaktadır. Fiziksel mesafe, kalabalık ortamlara girmeme, uzaktan çalışma ve eğitim, karantina, izolasyon gibi halk sağlığı önlemleri, COVID-19'un yayılmasını önlemek için tüm ülkelerde uygulanmaktadır. Pandeminin, bir çok alanda toplumsal etkileri olup, korku, panik, ruh sağlığı sorunları, ekonomik sorunlar, sosyal sorunlar v.b. neden olmaktadır. Bununla birlikte, bu yaklaşımların insanların ruh sağlığı üzerinde olumsuz etkileri de aşikardır. Bu ruhsal durumla birlikte salgının kontrolünde toplumun doğru sağlık davranışı göstermesi çok önemlidir. Müdahalelerin toplum tarafından algılanması, kabullenilmesi ve uygulanması ise bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeyi ile yakından ilişkilidir. Toplumdaki sınırlı ve yetersiz sağlık okuryazarlığı aslında bir sessiz salgındır. Sağlık okuryazarlığı halk sağlığında geniş ve önemli bir konudur, ancak yine de küresel olarak hafife alınır, bu nedenle sessiz bir salgın olarak kabul edilir. Sağlık sorunlarının, salgınların ortaya çıkmasına ve salgın durumunda da çok önemli olan doğru sağlık davranışlarının yapılmasında, toplum tepkilerinin oluşumunda gözardı edilmemelidir.
Sağlık okuryazarlığı, sağlığın sosyal bir belirleyicisidir ve düşük düzeydeki sağlık okuryazarlığı eğitimsizlik, yoksulluk, işsizlik ve düşük sosyoekonomik statü ile ilişkili olsa da, daha yüksek eğitim ve gelir düzeyine sahip olanlar da yeni bir sorunla karşılaştıklarında düşük sağlık okuryazarlığı gösterebilirler. Yapılan çalışmalarda yüksek sağlık okuryazarlığı düzeyine sahip olan kişilerin sağlık bilgisi hakkında daha iyi bir algıya sahip olduğu gösterilmiştir. Ayrıca, daha yüksek sağlık okuryazarlığı daha iyi bir sağlık durumu, daha az sağlık eşitsizliği ve daha iyi sağlık ve refah ile ilişkilidir. Sağlık okuryazarlığının yüksek olması, salgında korku ve paniği azaltarak, kişilerin korunma müdahalelerini yapma becerisini artırmaktadır.
Sağlık okuryazarlığı, özellikle bir çok bilgi ve kaynaklar bulunan bugünkü dünyamızda, bu sağlık bilgilerinin değerlendirilmesinde kritik bir etken olarak kabul edilmiştir. COVID-19 pandemisi, dünya nüfusunun sağlık okuryazarlığı düzeylerinde var olan yetersizliği birden gözler önüne sermiştir. Bu anlamda, bu son derece sağlıkla ilgili ve önemli olduğu halde gözardı edilen konuyla ilgili tartışmaları güçlendirmek çok önemlidir. Sağlık Okuryazarlığının iyileştirilmesinin, sağlığın geliştilmesi, hastalığın önlenmesi ve kontrolünde ve şu anda hızlı müdahaleler gerektiren durumlarda etkili bir strateji olduğu gösterilmiştir. Bu nedenle, sağlık okuryazarlığı, sosyal sorumluluk ve sağlamlığın önemli bir unsuru olarak görülmeli, mevcut pandemiyi ve geleceği yönetmek için hem bilgi alıcıları hem de sağlayıcılar için önemli bir araç olarak kullanılmalıdır. Sağlık okuryazarlığını iyileştirmek için ise disiplinler arası bir yaklaşım, bu pandemi sırasında olduğundan daha önemlidir.
